Eit av dei koselegaste bileta som kukameraet tok i sommar, og som vart publisert samtidig på rudningen.no

(Dette innlegget er identisk med det som vart sendt på epost.)

Klokka 20.00 onsdag 28. oktober opnar eg for årets bestillingar. Grunna overvekt av hanndyr under kalvinga i fjor har me no rekordmange kastratar! Dermed håpar flest mogleg kan oppmode venner og kjente til å bestille. (Det er ikkje fleire dyr totalt sett, men tidlegare år har eg seld ein del levande kviger og kyr til andre bønder.) 

Bestillingsskjemaet blir å finne  på sida: Kjøtt til sals. Skjemaet kjem til å forklare det viktigaste i seg sjølv, så vidare lesning her er berre nødvendig for dei mest interesserte.

Slaktinga skulle etter planen vera fredag 30. oktober og dei to neste fredagane, som ville innebera utlevering frå 9. november og framover. Men no er slakteriet på Gol råka av korona, så det blir truleg forseinkingar. Jan Eira som skal skjera kjøttet seier heldigvis at det skal gå bra for hans del uansett om det blir forseinka.

Mange har teke kontakt i frykt for å gå glipp av bestillinga. Ikkje rart, for i fjor var det slakting i august for å få brukt slakteriet på Gol før sauesongen. I år blir det altså etter sauesesongen. No har eg nemleg plass til at alle kan både ete inne og sove under tak tørt, mjukt og reint på våte haustdagar.

For å sikre best mogleg smak og kvalitet har samtlege fått ein særleg ettertrakta diett etter siste beite var ete opp i slutten av september: 50 prosent godt fortørka surfôrrundball frå stølsvollen (med litt innslag av villeng, særleg marikåpe) og 50 prosent tørt høy frå fyrsteslåtten heime. Begge deler held ein særskild høg kvalitet om eg skal seie det sjølv. Dietten er vald ut frå same kriterier som ein del prestisjeysteri på kontinentet har, og som me sjølve erfarer gir best smak på mjølk.

Totalt 13 kastratar  på halvanna år som er blanding mellom angus (50-75 %) og charolais (50-25 %) skal slaktast i haust.

Kjøttet frå desse anbefalar eg til dei som vil ha det mildaste og magraste kjøttet.

Men hugs at dei nyleg var på beite, har hatt den omtala dietten etterpå og ikkje har fått kraftfôr, så desse også smakar mykje!

Tippar dei får slaktevekter mellom 200 og 280 kg. Spennet er større enn før, fordi dei er eldre enn i fjor.

I fjor låg kastratane i feittgruppe frå to blank til 3 minus.  Skalaen går frå 1 til 5. Nortura har til informasjon trekk i prisen dersom dyr har 1 blank eller mindre, samt 3 minus og feitare. Så bruk moglegheitene i skjemaet til å få det kjøttet du er mest interessert i.

To små kviger på halvanna år (50/50 angus-charolais) skal òg slaktast. Rimeleg like kastratane på alle felt, kanskje litt feitare. Truleg slaktevekter på 190-210 kg. Det blir kanskje aktuelt å flytte kundar med prefeansar for små dyr med ein del feitt mellom kvige og kastrat, i så fall tek eg kontakt med kunden fyrst.

Ein vestlandsk fjordfekastrat på to år. No har me to kyr av denne gamle norske rasen. Det blir hevda at kjøttet frå denne rasen er ekstra smaksrikt, godt marmorert og med heilt spesielle tynne muskelfibrar. Eg har seld slik kastrat ei gong før, og desse kundane var godt nøgde. Sidan han er to år har han meir feitt enn dei andre ungdyra. Tippar slaktevekt på 230-250 kg. Dersom det er mange som vil ha kjøtt frå han, prioriterer eg dei kundane med lengst fartstid her.

To unge kyr 2,5 år. Slaktevekter på rundt 250-270 kg og middels feite, eg tippar 2 blank og 2 pluss.

Vaksne kyr er for gastronomane som vil ha meir smak, og uansett tilbreier maten lenge.

Eg tek kontakt seinare med dei som bestiller dette, så får dei handplukke nøyaktig kven dei får. Her blir det òg truleg moglegheit for annleis partering enn på dei øvrige dyra.

Pris: 185 kroner per kg slaktevekt, inkludert mva. Det er opp fem kroner frå i fjor.

Viktig: Som alltid heng prisen saman slik. Slaktevekta er vekta på skrotten før bein etc er fjerna. Vekta på det reine kjøttet kunden får er rundt 65-70 prosent av slaktevekta.  Altså blir den reelle kiloprisen høgare, rundt 260-280 per kg.

Meir om kjøttsortimentet og korleis det heile fungerer generelt finn du her: rudningen.no/kjot-til-sals/

Tru det eller ei, kufilmane 2017 og 2018 har over 100 visningar på youtube!

Endeleg kjem oppfølgaren: (Du burde sjå han i fullskjermmodus!)

Ein av overnattingsstadene til kyrne i sommar. (Foto: Helene Rudningen)

Sundag 16. september 2018 ca klokka 20.00 opnar bestillingsskjemaet for i år.

Det blir opent til det er utseld.

Alt me skal slakte heile året blir tilgjengeleg for privatkundar no. Dermed køyrer me utan passordsystem etc i år. Fyrst til mølla, men prioritering av eksisterande kundar dersom det går veldig fort.

Pga lite vinterfor, og at dei no beitar på dyrkamarka blir det slakting ein månad tidlegare enn i fjor. Det inneber litt lågare vekter og litt mindre feitt.

Som vanleg er alt kjøttet ferdig skore og kverna, vakumpakka og merka – som kjøttet i daglegvarebutikken. Og kundane kan velje ein fjerdedels mengde av eit dyr, sjettedel etc.

Me køyrer same pris som i fjor: 175 kr per kilo slaktevekt.

6 kastratar (krysning angus og charolais) er allereie slakta.  Dei vart henta 12. september. (Dagen etter dei gjekk heim frå stølen. Desse fekk ferskt gras inne i fjøset siste natta, medan dei andre held fram på beite heime.) Kjøttskjærarane begynnar truleg på dei 19 september, og stykningsdelane når vel optimal mørning om ytterlegare ei til to veker.

Kjøttet frå desse anbefalar eg til dei som vil ha det mildaste og magraste kjøttet.

Dei hadde slaktevekter på 200 til 250 kg. (utanom Brage, som vart minst med 185 kg slaktevekt. Dei med små hushaldningar bør merke seg han! )

Alle låg i feittgruppe 2 og 2-.  Skalaen går frå 1 til 5. Dette er den feittmengda Nortura helst vil ha sjølve. Dei har trekk i prisen dersom dyr har 1 blank eller mindre, samt 3- og feitare.

6 kviger (krysning angus og charolais) blir etter planen slakta onsdag 19. september. Får deretter same tidslinje som kastratane – henting mogleg etter ca to veker og optimal mørning etter ca tre veker.

Generelt litt mindre enn kastratane, og litt feitare, ellers veldig like. Mange mat- og vinnerdar brukar å bli nøgde når dei har fått kvige i feittgruppe 3+, som er det feitaste eg har tilbydd så langt. I år trur eg kvigene som skal slaktast stort sett vil ligge på 2+, 3- og 3 blank.

5 kyr på uvisst tidspunkt i oktober.
Meir kjøtt og meir smak. Og meir trevlar. Selde dette til privatkundar for fyrste gong i fjor, og folk var fornøgde med det. Slaktevektene spenner nok frå 280 til 320 kg. Feittgruppeplasseringar frå 2 til 3+.

I skjemaet blir det mogleg å be om magert/feitt og stor/liten som dei andre kategoriane, samt ung/gamal på ku. Fordi me enno ikkje har drektigheitskontrollert kyrne kan eg ikkje som i fjor presentere enkeltkyr på dette stadium.

1 kastrat av rasen vestlandsk fjordfe på uvisst tidspunkt i oktober. Kanskje det mest interessante me har tilbydd. Me har ei ku av denne gamle norske rasen. Dette er fyrste kalven hennar, no er han to år. Det blir hevda at at kjøttet frå denne rasen er ekstra smaksrikt, godt marmorert og med heilt spesielle tynne muskelfibrar. (På denne har nokon av mine aller fyrste og mest trufaste kundar ein slags opsjon – gitt at dei bestiller i tide.)

Tipar slaktevekta blir drygt 200 kg på han.

Ny skjærebedrift på nytt

Gamle kundar hugsar at Tamt og vilt (T&V) i Hemsdal alltid gjorde ein svært god jobb for meg i mange år. I fjor vart alt me selde skore hjå Hallingdal lokalmatsenter (HLS) i Nes kommune.

No skal Eira Vilt og Fisk (EVF) i Hovet gjera jobben. Når dei aldri har vore vurdert før er det mest fordi det er nesten ein time å køyre dit herifrå, mot ca ein halvtime til dei to andre. Etter ein del sonderingar har eg stor tru på høværingane. Dei deler mi oppfatning om at kvaliteten trumfar alt: tid, pris og potensielle logistiske snarvegar.

Litt mindre kortreist – dårleg nyheit

Eg brukar å skryte av at dyra herifrå blir slakta på Gol, fem minutt frå garden. Pga av sauesesongen om hausten vil Nortura gjerne sende storfe til Rudshøgda eller Førde somme veker om hausten. Dette har eg alltid nekta tidlegare, og heller venta til storfeslaktinga på Gol er i gang att. I år møter eg meg sjølv i døra. Kastratane vart slakta på Rudshøgda, og kvigene skal dit. Det tek snautt tre timar å køyre dit.

Det er uvisst når det blir storfeslakting på Gol att. Og med lite vinterfôr og ei gitt mengde beite som står att, tek eg ikkje sjansen på mitt vanlege prinsipprytteri. Men når det er uvisst med slaktetidspunkt for kyrne og fjordfekastraten er det fordi eg håpar storfeslaktinga på Gol kjem i gang att i oktober.

Ikkje formelt økologisk – dårleg nyheit

Eg driv stadig vekk økologisk. Dyra våre er økologiske når dei reiser frå garden. Skrottane kjem også ut frå slakteriet og Nortura-systemet med det velkjende Ø-merket til Debio.

Men eg har gløymd/trenert papirarbeidet som skal til for at kjøttet skal koma ut frå Eira Vilt og Fisk som økologisk. Det blir ikkje brukt andre ingrediensar enn kjøttet sjølv. Og bedrifta er liten nok til at dei berre har mitt kjøtt framme når dei driv med det. Dermed vil jo mange seie at dette er jo økologsisk. Men eg har ikkje lov til det.

Alle kyrne har ete seg gode og mette kvar dag. Dei har alltid hatt bra drikkevatn. Nye metodar og mykje jobb har sørga for det. Den verste sommaren på 100 år byr likevel på eitt problem: Me har berre snautt halvparten av normal vinterfôrmengde.

Utmarksbeiting

Hytteeigaren fekk ein fin plen takka vera våre firbeinte. (Foto: Helene Rudningen)

Kyrne våre går i utmark kvart år. Men hittil har det alltid vore på inngjerda område. I år har dei gått totalt ca tre veker utanfor. Schengen si yttergrense har i prinsippet vore einaste fysiske hindring.

Det innebar ein del ekstra jobb. Me henta kyrne (vha litt kraftfôr i ei bøtte) opptil fleire gonger dagleg når dei gjekk for langt vekk frå våre stølslag. Heldigvis var dei alltid i ein flokk. Og mange dagar var dei stader me ynskte heile tida. Dette kjem me til å halde fram med!

Kvifor berre tre veker? Fordi avlsoksen har vore med besetninga i seks veker – og forplantingsdyktige hankjønn har ikkje lov til å gå fritt. (For veldig spesielt interesserte: Lov om avgrensing i retten til å sleppa hingstar, oksar, verar og geitebukkar på beite) I tillegg hadde me dei innomgjerds når me sjølve var bortreist etc.

Me fekk forresten låne satelittbjøller som gav oss posisjonen til flokken nokre gonger dagleg. Så me skal ikkje klage. Apropos klage: Ein nabo eller to var ikkje så begeistra for dette. Men resten tykte som oss: Det er heilt genialt å nytte beiteressursane i utmark til å lage menneskemat – og samtidig hindre attgroinga og bevare biologisk mangfald.

Blå prikk er enkeltposisjon, varmare farge ettersom det blir overlapp. Hugs at dei gjerne farta fleire kilometer mellom vatn, kvileplass og beiteplass kvar dag, så enkelte raude flekkar er pga overnattingsstader. (Foto: skjermdump frå satelittbjølleprogrammet)

Mange kilometer med straumgjerde og ca 20 forskjellige skifter bidrog til at dei fekk godt beite kvar dag på innsida av gjerdet òg. (Dei som evt begynnar å boltre seg i kukameraarkivet vil sjå at dei sjeldan var meir enn to dagar på kvar stad. Sjå dessutan på kufilmen eg laga nyleg for å få eit inntrykk av skiftebeitinga vår)

Forresten gjekk me heim med kyrne 10. og 11. september, med same opplegg som i fjor.

Siste veka før buføringa fekk kyrne totalt 7 rundballar som me hadde laga på stølen i juli. Det var einaste tillegsfôringa heile beitesesongen så langt.

Vinterfôr

Som mange andre tok me fyrsteslåtten rekordtidleg heilt i starten av juni. Graset var nemleg i ferd med å forsvinne. Eg fekk etterkvart eit vatningsanlegg opp å gå – det hjalp litt. Men i prakis var graset i dvale i ca halvannan månad. Mange lengre aust er verre stilt, her har det regna greit i august. Dermed har andreslåtten vore meir brukbar.

I sum blir det likevel alt for lite vinterfôr frå eigen gard. Heldigvis har me fått tak i ein del økologiske vanleg rundballar. I tillegg er det opning i økologiregelverket for å søkje om å bruke konvensjonelt fôr ved kriser. Me har fått tak i ein god del konvensjonell halm, som dei vaksne skal få ete på svartaste vinteren.

Det kan hande me kjem til å fyrste gong på fleire år bruke noko kraftfôr som ein del av den daglege fôringa òg. I så fall ikkje mykje, og eg skal i så fall skrive om det på nettsida her.

masse anna snacks som også heiter kufilm (skjermdump)

Heile 2017 på 14 minutt. Klart det blir keisamt etterkvart, men prøv å sjå dei fyrste par minutta!

«Kukameraoppfinnelsen» min vart fyrst klar litt utpå sommaren, så det startar vel i slutten av juni.

Og det vart ikkje noko av å ha kameraet inne i fjøset. Flaks, for visst ikkje ville filmen blitt 8 sekund x 365 dagar = 48 minutt.

(Dei som evt orkar å sjå heile vil merke at det går kjappare etterkvart: 6 timar per sekund i oktober, tre dagar per sekund i november. Desember er heilt kutta ut, keisamt å sjå på snøen etter at sola er borte.)

(For alle andre med liten nettvideo-erfaring: trykk etterkvart på symbolet nederst til høgre for fullskjerm)

I år gjekk alle heim frå stølen sjølv. Me har alltid buført til fots med nokon få, men aldri alle samtidig. 16 blide jenter frå dyrepassarlina på Hallingdal folkehøgskule hjalp oss – dermed var suksessen sikra. Me har hatt to-tre rundar med kraftfôrtrening i sommar. Og brukte rundt 10 kg av denne for vår del sjeldne vara som lokkemiddel på dei to dagane, det trengtes. Det gjekk så bra at konklusjonen er: aldri meir lastebil på heimturen – og kanskje ikkje opp heller.

Flaumstor: Bekken Spildra var mykje større enn vanleg. (Foto: Amalie Øien Jensen)

Pisk og gulrot: Kraftfôrbøtte fremst, masse folk bakerst. Me gjekk fyrst fire km på veg. Så fem km på stig før det var overnatting for kyrne på heistølen vår. Så fem km stort sett på veg dagen etter. (Foto: Amalie Øien Jensen)

Rekke: Den største bekymringa tidlegare var om me kunne klare å halde flokken samla også i uoversikteleg terreng. Det gjekk veldig bra. (Foto: Amalie Øien Jensen)

Drikkepause. (Foto: Amalie Øien Jensen)

Kvile: Kyrne overnatta her på heimstølen. (Foto: kukameraet)

Stas: Hausten har ikkje kome så langt nede i dalen. Kukameraet heng under låven til nabogarden Turhus (eg leiger all jorda deira). Nede til høgre er driftsbygninga vår. Kyrne kan gå fritt ut og inn av fjøset der fram til snøen kjem.

Ein av elevane som også var veldig flink til bufarsfaget, Amalie Øien Jensen, har teke alle bileta over. Ho har fleire dyrebilete her: facebook.com/amaliefoto/

Bestillinga opnar etter planen sundag 10. september 2017, klokka seks om kvelden. (All info finst på sida: «kjøtt til sals«)

Ordna forhold: Hallingdal lokalmatsenter i Rukkedalen har nye og svært gode fasilitetar. Dei mørnar skrottane om lag to veker i dette kjølerommet før alt blir skore ned. (Desse skrottane er ikkje mine.)

Hausten 2017 tilbyr me alle variantar for fyrste gong også til alle privatkundar:

Kastratar og kviger

Truleg det beste kjøttet for «ikkjematnerd-folk» me har kunne tilbydd hittil: Halvanna år gamle økologiske kastratar (kastrerte okser) og kviger (unge hokjønn som aldri har hatt kalv, desse er mindre enn fyrstnemnde.) 50 % angus, 50 % charolais , rett frå beite, 100 prosent grasfôra heile livet. Gode verdiar på intramuskulært feitt. Slaktevektene til kvigene blir truleg 230-260 kg, kastratane 240-280 kg.

Unge charolaiskyr

Truleg to eller tre. (Dei som evt ikkje er drektige etter oksesamvær i to månader i sommar blir kynisk nok slakta.) Same skryteliste som kategorien over, men med meir smak! Mykje meir interessant for den kresne. Mindre interessant for den som vil ha kjøtt som smeltar på tunga – desse vel øverste kategori. Slaktevektene i denne kategorien ligg i intervallet 300-400 kg.

9 år gamal ku

Denne veit eg det blir det rift om blant nerdane: Masse kjøtt, middels feit (alt er relativt, slakteriet vil si veldig feit). krysning mellom hereford og charolais. Eit heiløkologisk liv. 100 prosent grasfora i omtrent fem år. Tippar slaktevekta blir om lag 350-370 kg, men det er rein gjetning (ho har aldri vore på ei vekt).

12 år gamal ku

Sjelden sjanse. Stadig frisk, ganske rask. Men med påfallande lite kjøtt og faktisk også lite feitt samanlikna med besetninga ellers. (Men slakteriet seier nok middels feit.) Omtrent som ei vanleg gamal mjølkeku (i den grad det finst no for tida.) Og som alle over, har ho ete berre økologisk mat heile livet. Men 100 prosent grasfora i omtrent fem år. Det einaste eg veit om slaktevekta hennar er at dette anslaget er rein gjetning: 280 kg.

Slakting i veke 39 er planen. Og kan hentast eller bringast som ferdig vakumpakka stykningsdelar, kjøttdeig etc tidleg i veke 42, altså 16. oktober. Men dette kan lett bli endra. Årsak: det er full sauesesong på slakteriet om hausten, og kanskje storfeslaktinga må skuvast på ei veke eller to. Det blir neppe framskunda.

Det er plass til nye kundar no, trur eg. Sidan det var ekstrordinært sal også hausten i fjor og stort sal sist vinter. Dermed blir det ikkje noko passordsystem denne gongen. Med såpass stor volumauke i inneverande år blir det neppe utseld så fort at trufaste kundar ikkje rekk å bestille. (På det verste har det blitt utseld på eitt døgn.)